TÜRKİYE NEREDE BULUNUYOR 12
Bulgaristan
Kimi tarihçilere göre 1362 yılında
Filibe’nin Osmanlı Devleti’nin eline geçmesiyle, kimi tarihçilere göre ise 1422
yılında Bulgar Çarlığının tamamen tarihe gömülmesiyle başlayan Türk-Bulgar
ilişkileri ve Türklerin hâkimiyeti 1878 Ayastefanos Anlaşması ile
Bulgaristan’ın özerkliğini kazanmasıyla son bulur. Yani Bulgaristan üzerinde
456 ile 516 yıl arasında bir zaman süren Türk hâkimiyeti vardır.
Osmanlı dönemi Bulgaristan
topraklarında derin bir iz bıraktı. Bulgarlar daha çok köyler ve kasabalarda
yaşamaya devam ederken, Sofya, Filibe ve Varna gibi büyük şehirler Osmanlı
kimliğine büründüler. Bulgaristan topraklarında büyük bir Türkleşme süreci
yaşandı. Buna karşılık çok sayıda Bulgar da İstanbul ve Anadolu'ya
yerleştiler. Bulgarlar kendilerine ait Bulgar Ortodoks kilisesini kurarak kendi
dinlerini serbestçe uygulamaya devam ettiler.
Bulgaristan Cumhuriyeti üniter bir
devlettir. Yürütme doğrudan seçimle işbaşına gelen Cumhurbaşkanı, Başbakan ve
Bakanlar Kurulundan oluşur.
Cumhurbaşkanı beş yıllık bir süre
için seçilmektedir. Parlamento dört yılda bir seçilen 240 milletvekilinden
oluşmaktadır. Başbakan ve Bakanlar Kurulu, genel seçimlerin ardından
Parlamentoda çoğunluğa sahip parti veya partiler arasından seçilmekte ve
Cumhurbaşkanı tarafından atanmaktadır.
Siyasi İlişkiler
Türkiye ile Bulgaristan, köklü tarihi
ilişkilere sahip komşu ve müttefik iki ülkedir. Bulgaristan ile ilişkiler
Varşova paktının dağılmasından sonra her alanda kapsamlı bir gelişme kaydetmiş
ve her düzeydeki temaslar artmıştır. İkili ticari ve ekonomik ilişkilerin
geliştirilebilmesi için gerekli hukuki çerçeve tamamlanmıştır.
Türkiye, Bulgaristan'ın
Avrupa-Atlantik yapılarıyla bütünleşmesini başından beri desteklemiştir. Bu
meyanda Bulgaristan Mart 2004'te NATO'ya tam üye olarak kabul edilmiştir.
Bulgaristan’ın ayrıca, 1 Ocak 2007 tarihinden itibaren AB üyesi olması 1963
yılında başvuran Türkiye açısından üzerinde düşünülmesi gereken bir gerçektir.
Bugün Türkiye ile Bulgaristan;
ilişkileri her alanda gelişen, bölgesel işbirliği süreçlerinde aktif rol
oynayan ve benzer dış politika yönelimlerine sahip olan iki komşu ve müttefik
ülkedir. İkili ilişkileri yeni bir aşamaya getiren Yüksek Düzeyli İşbirliği
Konseyi’nin (YDİK) ilk ve kurucu toplantısı 20 Mart 2012 tarihinde Ankara’da
düzenlenmiştir.
Bulgaristan ile Türkiye birçok konuda
birbirine paralel politikalar izlemektedirler denilebilir. "Batı
tarzı" politikalar konusunda belirli seviyelerde uyuşma söz konusudur.
İnsan hakları, kuvvetler ayrılığı ve demokratik ilkeler bağlamında ise
Bulgaristan Batılı modele daha yakın olduğu bu konudaki uluslararası
değerlendirme raporlarından anlaşılmaktadır.
NATO üyesi olan Bulgaristan ile
Türkiye arasında askeri işbirliği mevcuttur. Her ne kadar geçmiş yüzyıldan
yaşanan bir dizi sorun olsa da günümüzde bunlar pek fazla gün yüzüne çıkmamakta
politik ilişkiler orta düzeyde devam etmektedir.
Ticari İlişkiler
Türkiye, Bulgaristan’ın ilk beş
ticaret ortağı arasındadır. Bulgaristan’ın dış ticaretinde Türkiye’nin payı % 7
civarındadır.
Ülkedeki toplam Türk yatırımları 2
milyar dolar civarındadır. İki Türk sermayeli bankanın yanı sıra Bulgaristan’da
irili ufaklı yaklaşık 1.500 civarında Türk şirketi faaliyet göstermektedir.
Türk müteahhitlik firmaları tarafından tamamlanan ve devam eden projelerin
tutarı ise 1,2 milyar Dolar’a ulaşmıştır.
Ticari ilişkiler esasında iyi
seyretmekte olup, yıldan yıla ticari hacim artmaktadır ancak Türkiye aleyhine
bir ticari denge olduğu söylenebilir.
Türkiye’yi 2014 yılında yaklaşık 1
milyon 693 bin Bulgar turist ziyaret etmiştir.
THY, İstanbul-Sofya seferlerine ek
olarak Mayıs 2014’te İstanbul-Varna seferlerine başlamıştır.
Türkiye’nin başlıca ihraç ürünleri:
mineral yakıtlar, bakır, plastik, elektrikli makine ve cihazlar, diğer
makineler, metal cevherleri, demir-çelik.
Türkiye’nin başlıca ithal ürünleri:
mineral yakıt, mineral yağlar, bakır, demir-çelik, yağlı tohum, meyve,
elektrikli makine ve cihazlar, ağaç, ahşap eşya, plastik ve kurşun.
2015 yılının ilk 6 ayında ihracatımız
813 milyon Dolar, ithalatımız 1,26 milyar Dolar olarak gerçekleşmiştir.
Başlıca ticaret ortakları Almanya,
Rusya, İtalya, Türkiye, Romanya ve Yunanistan’dır.
Başlıca ihracat kalemleri tekstil,
ayakkabı, demir-çelik, makine ve aksamı, mineraller ve yakıttır.
Başlıca ithalat kalemleri makine ve
aksamı, metaller, kimyasallar, plastik, mineraller ve yakıttır.
Türkiye Bulgaristan Arasındaki
Sorunlar
Bulgaristan'da yaşayan
750.000-800.000 arasında Türk kökenli azınlık vardır. Azınlıklar hakları
temelinde iki ülke arasında sorunlar vardır.
Türk kökenli devletler içinde en
güçlüsü şüphesiz Türkiye Cumhuriyetidir. Bulunduğu coğrafi konum, tarihi
miras, ekonomik ve siyasi yapısıyla uygar dünyanın sayılı devletleri arasında
yer almakta olup, komşu devletlerin dikkatlerini üzerine toplamaktadır.
Türkiye'nin yakın çevresinde yaşayan Bulgaristan Türklerinin çeşitli ve ciddi
problemleri bulunmaktadır. Türk azınlıklar Bulgaristan devleti kurulur kurulmaz
çok sıkıntılı günler yaşamaya başlamıştır. Özellikle de Osmanlı
İmparatorluğunun çekilişinden sonra çok acı günler yaşanmış olup, şu an bile
yaşanmaya devam etmektedir. Bulgaristan Türkleri, tarihi görevi gereği bu
problemlerin çözümünde ve yaşanan acı olayların tekrar edilmemesinde
Türkiye'nin yardımlarına muhtaç durumdadır. Uzun yıllar milli, dini ve kültürel
değerlerinden mahrum edilerek baskı altında yaşayan Türk azınlıklar
varlıklarını devam ettirebilmek için büyük fedakârlıklara katlanmışlardır.
Bugün Bulgaristan Türklerinin birçok sorunu bulunmaktadır.
-Milli Kimlik Sorunu
“Bulgaristan Türkleri” Berlin
Antlaşması'ndan sonra siyasi literatüre girmiş bir kavramdır. Bu tarihten sonra
Bulgaristan'daki Türkler, gerek Türk - Bulgar Antlaşmalarında gerekse
Bulgaristan'ın diğer uluslararası antlaşmalarında, "Bulgaristan Türkleri"
veya "Bulgaristan Müslümanları" adları altında azınlık olarak yer
almışlardır. Her iki ifade de aynı anlamı taşımaktadır. Çünkü yüzyılımızın
başlarında "Millet" kavaramı "Din" ile eşanlamlı olarak
kullanılmıştır.
Bulgaristan Hükümetleri tarafından Türklere
verilen azınlık haklarının çoğu sadece kâğıt üzerinde kalmıştır. Bulgar
Hükümetleri, Türklere azınlık haklarının vermesi bir tarafa, onların varlığını
bile kabul etmemiştir. Bulgaristan'da yaşayan yüz binlerce Türk, "Müslümanlaşmış Bulgarlar",
"Zorla Türkleştirilmiş Bulgarlar", "Bulgarca Konuşmayan
Bulgar" gibi kavramlarla adlandırılarak milli kimliklerinden
uzaklaştırılmaya çalışılmıştır. Bulgaristan yasalarında yer alan bu asılsız ve
gerçeği yansıtmayan kavramları kabul ettirmek için özellikle Komünist Bulgar
İdareleri yoğun bir baskı politikası uygulamışlardır.
Soğuk Savaşın sona ermesi ve
sosyalist sitemlerin çökmesi ile 1990 da bu baskı rejimi son bulmuştur.
Bulgaristan'da demokratik bir rejimin yerleşmesi ile birlikte Türkler rahat bir
nefes almış, seçme seçilme, Türk isimlerini kullanma, - kısmen de olsa -
anadilde eğitim gibi haklar Türklere verilmiştir. Türklere verilen haklar her
gün genişletilmiş ve günümüzdeki halini almıştır.
Ancak burada göz ardı edilen veya
ettirilmeye çalışılan bir durum söz konusudur. Türklere birçok hak verilirken
milli kimlikleri ve milli adları henüz verilmemiştir. Bulgaristan Türkleri
Bulgar yasalarında Sosyalist Dönemin tanımı ile yer almaktadır. Günümüzde
Bulgaristan Türkleri, Todor Jivkov'un yasalaştırdığı gibi, "Dilleri
Bulgarca Olmayan Vatandaşlar" olarak Bulgaristan yasalarında yer
almaktadır. Bu tanıma girecek birçok halk Bulgaristan'da yaşamaktadır.
Dolayısıyla bu kavram yeterli bir kimlik tanımlaması sunmamaktadır.
Diğer üstünde durulan kavram ise
"Bulgaristan Müslümanları" ifadesidir. Bu kavram da Bulgaristan
Türklerini ifade etmeye yeterli değildir. Çünkü Bulgaristan'da binlerce
Hıristiyan Gagavuz yaşamaktadır. Dolayısıyla bu kavramın kabul edilmesi,
Anadolu Türkçesine en yakın Türkçeyi konuşan binlerce öz ve öz Türkü inkâr
etmekle eş anlamlı olacaktır.
Bu kavramların yetersizliği
anlaşıldığına göre geçerli olan kavram ne olmalıdır? Şüphesiz ki;
"Bulgaristan Türkleri" olmalıdır. Böylece Türkler, Bulgaristan'da
Bulgarca konuşmayan diğer halkalardan ayrılacak, Müslüman olan Çingenelerle
değil, Pomak ve Gagavuzlarla birleştirilerek kendilerini tam anlamı ile ifade
edebileceklerdir. Diğer bir söylemle "Türk her şeyden önce adıyla
Türk" olacaktır. Bulgaristan Türklerinin ilk ve en önemli sorunu işte
budur.
Gazeteler ve diğer yayın organları,
Bulgaristan'da yaşayan Türkleri "Bulgaristan Türkleri" olarak tanıyor
ve adlandırıyor olabilir. Fakat uluslararası hukukta geçerli olan, yasalar ve
resmi belgelerdir.
-Din Sorunu
Bulgaristan Türklerinin din ve vicdan
hürriyetlerinin kısıtlanması, Bulgaristan'ın kuruluşu ile başlamış ve 1944'ten
sonra iktidara gelen yönetimler döneminde had safhaya ulaşmıştır. Bulgaristan
Türklerinin Türklük bilincinin korunması ve devamının sağlanmasında önemli yer
tutan dini inancın ortadan kaldırılması rejim sahiplerinin elini
rahatlatacağından inanç hürriyeti sürekli olarak engellenmiştir. Ancak bu niyet
Bulgaristan Türklerinin çetin mücadelesi ile karşılaşmış olup, tam olarak
başarıya ulaşamamıştır.
Günümüzde Bulgaristan'da yoğun istek
nedeniyle din eğitiminde bir canlanma başlamıştır. Ancak alt yapı yetersizliği
yüzünden bu alanda yapılan çalışmaları ve açılan kurumları yeterli saymak
mümkün değildir. Bulgaristan'da yetiştirilen din adamları eğitimlerini
genellikle Arap ülkelerinde almaktadırlar. Bu nedenle Türk toplumunun kendine
has öğeleri, örf ve adetleri geri planda kalmaktadır. Bunun yanında ihtiyaç
duyulan ibadet yerlerinin yapımını ise Suudiler gönüllü olarak üstlenmiş
bulunmaktadır. Selefiliğin merkezi olan Suudiler, geleneksel Türk inanç
rejimine uymayan davranışlar sergilemektedir. Bulgaristan
Türklerinin üzerinden Avrupa’ya
yayılmayı planladıklarını değerlendirmek yanlış olmasa gerek.
Sonuç olarak din adamlarının
Türkiye'deki yüksekokullarda veya ilahiyat Fakültelerinde yetiştirilmesi
şarttır. Dini eğitim yanında Türkçe eğitim de verilmelidir ki, Türklük bilinci
sürekli zinde kalsın. Ayrıca Türkiye'den gönderilen din adamları Türk tarihini
ve bölge insanlarını çok iyi tanımalıdır. Milli yönü bulunmayan bir eğitimin
sakıncaları gelecekte çok büyük olacaktır. Tüm bunların yanında gerekli olan
fiziki mekânların yapımında daha etkin olmak ve kimseyi karıştırmamak da
önemlidir.
Bulgaristan’da yaşayan Pomak Türkleri vardır. Bunları
diğerlerinden ayrı görmemek gerekiyor. Bugüne kadar bu ayrım yapılmıştır. Bu
ayrımın yapılmamasının yanında Pomak Türklerinin dil eğitiminin üzerine
eğilmekte büyük yararlar vardır.
-Eğitim Sorunu
Eğitim tüm azınlıklar açısından kendi
kültürlerini koruyan ve devamını sağlayan en önemli araçtır. Bu bilinçten
hareketle Bulgaristan rejimi ana dilde eğitimi sürekli engellemek, azınlıklar
ise yerine getirmek için uğraşmaktadır. Esasında bu tüm ülkeler ve milletler
için geçerlidir.
Bulgaristan örneğinde ilginç olan
konu, Bulgaristan’ın ilk yıllarında azınlıkların bu konuda daha fazla hakka
sahip olmalarıdır. Şöyle ki, 1921-1922 Öğretim yılında Bulgaristan'da 1.673
ilkokul, 39 ortaokul, 2.013 Türk öğretmen ve 60.481 Türk öğrenci vardı. Yani
Türk çocukları kendi dillerine gelenek ve göreneklerine göre yetişmişlerdir. Bu
esaslara göre yetişen Türk öğrenciler Bulgaristan'da "Türk Milli
Kimliğinin” korunmasını sağlamışlardır. Hatta bunu bir adım daha ileri
götürerek Bulgaristan Türklerinin aydınlanmasını da sağlamışlardır.
Bulgaristan'daki Türk Eğitiminin günümüzdeki
durumuna göz atacak olursak durum son derece vahimdir. Türk okullarını, Türk
öğretmenlerini bir tarafa bırakın Türkçe Dersi bile yok denilebilir.
Bu sorunun dile getirilip ikili
görüşmeler çerçevesinde çözülmesi ve Türk azınlıkların doğal haklarının
sağlanması gerekmektedir. Ancak ufukta bile olsa böyle bir emare
görülmemektedir. Sorun adeta uykuya yatırılmıştır.
-Siyasal Bölünmüşlük
Bulgaristan'da Türkler ciddi bir
bölünmüşlük içindedir. Önceleri Hak ve Özgürlükler Partisi altında devam
ettirdikleri mücadelelerini şahsi anlaşmazlıklar ve ihtiraslar yüzünden
partiden ayrılıp birçok siyasi parti kurmuşlar ve bu partiler aracılığı ile
siyaset yapmaya çalışmaktadırlar. Farklı bir fikir yoktur: Hepsi ilk
amaçlarının Türklerin haklarını savunmak olduğunu ileri sürmektedir. Ancak
başarı sağlayamamaktadırlar çünkü bölük pörçük hareketler sergilemektedirler.
Çok partililik ve siyasal çeşitlilik normal toplumlarda ne kadar olumlu ise,
azınlıklar içinde o kadar olumsuzdur. Bu durum Bulgaristan'da Türk azınlığın
mücadelesinin zayıflamasına, parçalanmasına, hatta bundan daha vahim sonuçlarla
karşılaşılmasına neden olabilir.
Bu sorunların çözümü
nasıl sağlanabilir? Öncelikle Bulgaristan Türkleri arasındaki çok partililik
sorunu ortadan kaldırılmalıdır. Sayısı neredeyse 4-5'i bulan Türk partileri
ortak paydada birleşmelidir.
-Vakıf Malları Sorunu
Ülkede Türklere ait çok sayıda vakıf
malı olmasına rağmen bunların ciddi bir envanteri çıkartılmamıştır. Envanterin
çıkartılma işi hâkim otoriteye bırakılırsa çıkarılmayacağı bir gerçektir.
Azınlıkların bunu bir güç odağı oluşturup yapma yeteneklerinin de olmadığı bir
gerçektir. Bu durumda devreye Türk Devletinin girmesi gerekmektedir ancak
bugüne kadar henüz gerçekleşmemiştir.
-İşsizlik ve Bilgisizlik Sorunu
Bulgaristan'da işsizliğin en çok
hissedildiği bölgeler genellikle Türklerin yoğun olarak yaşadıkları
bölgelerdir. İstatistiklere göre işsizlik bakımından Romanlardan sonra Türkler
ikinci sırada bulunmaktadır. Bu durum gelirlere de yansımaktadır. Gayri Safi
Milli Hâsıladan en az payı Romanlar, sonra da Türkler almaktadır. Türkler
genellikle tarım sektöründe istihdam edilmektedirler. 1990'dan sonra tarım
sektörünün tamamen dağılması ile sektörde çalışanların gelirlerinde de büyük
bir çöküş yaşanmıştır. Bulgaristan'ın AB'ye girmiş olmasına rağmen sektör halen
kendini toparlayamamıştır.
-Pomak Türkleri Sorunu
Türklüğün muhafazası meselesinin
diğer önemli bir yönü olarak incelememiz gereken Pomaklar meselesidir.
Pomaklar, Balkanlar'ın güneyinde ve yoğun olarak Rodop Dağları ile Pirin
Bölgesinde yaşayan genel çoğunluğu İslam dinine mensup bir topluluktur.
Bulgaristan başta olmak üzere, Yunanistan ve Makedonya'da yaşayan Pomakların
1877-1878 Osmanlı-Rus Harbinden sonra önemli bir kısmının Trakya ve Anadolu'ya
göç ederek yerleştikleri bilinmektedir.
Günümüzde Bulgaristan'da bir milyon
nüfusa sahip oldukları tahmin edilen Pomaklar Ukraynaca, Türkçe ve Bulgarca
karışımı bir dilde konuşmaktadır. Pomakların kendilerini Türk olarak kabul
ettiği bir gerçektir. Ancak Bulgarlar Slav ağırlıklı bir dil konuştuklarından
dolayı Pomak Türklerini Bulgar olarak nitelendirmektedir. Yunanistan ise bu
topluluğu "en saf Yunan ırkı" olarak nitelendiriyor. Her iki taraf
da, Pomakların Osmanlı İmparatorluğu döneminde zorla Müslümanlaştırıldıklarını
vurgulamaktadır.
Bir türlü Pomak Türklerinin
kimliklerini kabullenemeyen Bulgar iktidarları geniş çaplı asimilasyon
politikaları uygulamıştır. Bulgarların Pomak Türklerini asimile etme
politikaları çeşitli yöntemlerle günümüze kadar sürmüş ve devam etmektedir.
Geçmişte asimilasyonu sağlamak için çeşitli kaba yöntemler ve zorla göç ettirme
politikaları uygulanırken günümüzde genellikle propaganda ve misyoner
faaliyetleri ağırlık kazanmıştır. Yeni olarak değerlendirilebilecek bir gelişme
ise Arapların Pomak Türklerine Vahabilik konusundaki propaganda çalışmalarıdır.
2004 yılından beri NATO, 2007 yılından
beri AB üyesi olan Bulgaristan’ın komşuları Sırbistan, Makedonya, Romanya,
Yunanistan ve Türkiye’dir. Karadeniz’e kıyısı vardır. 110 bin 994
kilometrekarelik yüzölçümüyle Avrupa'nın en büyük 16. ülkesidir. Nüfusu 2011
sayımına göre 7.364.570’dir.
TÜRKİYE NEREDE BULUNUYOR 13’DE GÖRÜŞMEK
ÜZERE.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder